Một Ngày Không Nói Dối

Người ta gọi ngày đầu tiên của tháng tư là ngày cá tháng tư. Trong ngày này người ta được phép nói dối, đùa, chơi khăm, … mà không sợ bị giận, và “nạn nhân” của trò đùa đó tất nhiên không được buồn giận. Người ta có thể tung nhiều tin đồn hoặc nói xạo, nói đùa về rất nhiều chủ đề khác nhau nhằm tạo niềm vui hay trêu chọc ai đó.

Lần đầu tiên tôi được biết đến ngày cá tháng tư là khoảng những năm 1980-1984. Hồi đó gia đình tôi hay lén (không lén không được, vì nếu nghe công khai sẽ bị chúng bắt!) nghe đài BBC bằng một cái radio cổ lỗ sĩ kêu rọt rẹt, nhiễu sóng rất khó nghe, tiếng được tiếng mất. Một buổi sáng chúng tôi nghe bản tin thời sự lúc sáu giờ sáng, thấy họ thông báo Biên tập viên Đỗ Văn sẽ thôi việc, không làm cho BBC nữa. Cả nhà tôi ai cũng tiếc, vì ông có chất giọng Bắc rất chuẩn (xin lỗi các bạn phát thanh viên của VTV hiện nay). Đến gần cuối chương trình phát thanh, họ mới đính chính lại đấy là trò đùa nhân ngày 01 tháng tư. Ôi chao, không thể nói hết nỗi vui mừng của chúng tôi lúc đó.

Biên tập viên Huyền Trang của VOA, trong một bài học thành ngữ English American Style, có giới thiệu thành ngữ White Lie để chỉ một lời nói dối khi người ta muốn tỏ ra lịch sự hay không muốn làm ai buồn phiền, đây là lời nói dối có lý do chính đáng. Rồi Fib có nghĩa là một lời dối nhẹ nhàng, không có ý ám hại ai cả, hay nếu có thì cũng chỉ có hại cho chính mình mà thôi, kiểu như một lời khoác lác; và Whopper có nghĩa là một lời nói dối, phóng đại, khó có thể tin, được dùng như là một lời nói đùa. Lại có thành ngữ Lie in one’s Teeth để chỉ hành động nói dối một cách trắng trợn để chạy tội hay để hại người khác…

Sự giả dối ở đâu và thời nào cũng có. Dối trá ở VN hiện nay đã trở thành điều rất bình thường, trong một xã hội hết sức… bất bình thường, nếu không muốn nói là một xã hội bệnh hoạn về chính trị.

Xã hội CS là một ổ sinh sản và dung dưỡng những sự dối trá. Trong nhà trường có nạn thi cử gian lận, chạy điểm, chạy trường, bằng giả, bằng dổm, đạo giáo trình, đạo luận văn… Ngoài xã hội là nạn chạy chức chạy quyền, tham nhũng, hối lộ, buôn gian bán lận, hàng giả, hàng độc hại cho sức khỏe người tiêu dùng, nạn phá thai che dấu dưới “mỹ từ” kế hoạch hóa gia đình, v.v…. Ngay cả báo, đài cũng thường loan những tin tức không thật – đến nỗi người ta cho rằng chỉ có tin dự báo thời tiết là thật.

Sự giả dối thâm nhập, len lỏi vào trong mọi ngóc ngách của cuộc sống dân chúng. Như những cái vòi bạch tuộc, nó điều hành và chi phối cuộc sống con người, đến độ người ta đã phải kêu lên rằng: Sự thật ở VN hiện nay giống như món hàng hiếm. Một quan chức cấp cao CSVN đã phát biểu đại ý: Tôi yêu nhất, quý nhất là sự trung thực, ghét nhất, giận nhất là sự giả dối. Mà thật ra thì ông này đáng bậc thầy của những kẻ dối trá, trong số những kẻ dối trá nhất thế giới!

Người ta sống chung và quen thuộc với những điều dối trá đến nỗi thậm chí khi có ai đó nói sự thật thì chính người đó bị cho là nói dối, có khi dẫn đến bắt bớ, tù tội. Tại sao lại như thế?

Ở một đất nước mà sự giả dối tràn lan như VN thì ngày cá tháng tư là một điều quá đỗi khôi hài. Có ý nghĩa gì không khi bạn có thêm một ngày được nói dối trong khi cả năm 364 ngày kia xung quanh bạn cũng toàn điều dối trá bủa vây?

Lm. Lê Quang Uy có một lần (trong một bài viết trên báo Ephata), cho rằng lẽ ra chúng ta cần một ngày nói thật. Victoria Samoilovna Tokareva, nhà văn nữ của văn học Nga đương đại, cũng có một truyện ngắn mang tên: “Một ngày không nói dối”.

Bạn cũng có thể đọc thêm bài Trời đất tôn vinh sự thật tại đây.