Vâng, nhưng cứ phải chịu ăn đòn suốt đời

Chùm Nho Phẫn Nộ (của John Steibeck) là cuốn sách đau buồn về nước Mỹ, về những người nông dân bị bóc lột đến cùng cực, bị chà đạp về tinh thần. Cuốn sách này đã trở thành tác phẩm kinh điển của văn học Mỹ và văn học thế giới hiện đại. Đoạn trích dưới đây thấy quen quen, xin đăng lại hầu các bác thưởng lãm:

Tom dập máy; chong chóng bắt đầu quay với những tiếng lanh canh, động cơ nổ, rồi dừng lại, và hoạt động hẳn. Tom bật đèn pha, sang số một để leo dốc. Chùm ánh sáng lờ mờ lần mò đường cái một cách bực dọc. Họ leo lên lòng đường, rẽ theo hướng nam.

– Có những lúc cơn giận bốc lên và không thể nhịn nổi. Quá sức chịu đựng- Tom nói.

Mẹ xen vào:

– Tom này… con đã nói… con đã hứa với mẹ là con không bao giờ như thế nữa. Con đã hứa rồi.

– Con biết. Mẹ à, con cố. Nhưng cái bọn cảnh sát… Mẹ đã thấy một thằng phó quận trưởng nào mà cái mông không bành ra không? Lúc nào chúng cũng núng nính cái đít bự và mân mê súng ngắn. Mẹ ạ, nếu chúng thực sự làm thế để buộc người ta phải tôn trọng pháp luật, còn khả dĩ. Nhưng chúng đâu có đại diện cho pháp luật pháp liếc gì. Chúng cố gắng làm tinh thần chúng ta phải suy sụp. Chúng muốn thấy chúng ta bò lê nem nép như con chó ngoan ngoãn. Chúng muốn bẻ gãy chúng ta. Mẹ kiếp! Mẹ xem, đến một lúc nào đó, cách duy nhất để sống cho ra người là đấm vỡ mặt một thằng cảnh sát. Chúng đang không muốn ta sống như con người.

Mẹ nói:

– Con đã hứa. Tom ạ. Chính Pretty Boy Floyd đã làm thế. Mẹ quen mẹ hắn. Chúng đã xúc phạm hắn.

– Con đang cố đây. Mẹ ạ, con thề con sẽ cố gắng. Nhưng dẫu sao mẹ cũng không muốn thấy con bò lê sát mặt đất như con chó bị đánh chứ?

– Mẹ xin, Tom ạ, con phải tránh những chuyện đó. Gia đình ta đang tan tác. Con phải tránh gây chuyện.

– Con sẽ cố mẹ ạ. Nhưng khi mà một cái thằng mông núng nính kia đánh con thì thật khó mà cố nhịn. Nếu là chuyện hợp pháp, con không nói làm gì…

(…)

– Bình tĩnh lại, Tom- Mẹ nói với giọng khuây khoả- Bình tĩnh lại, con. Con đã nhịn được một lần rồi. Con có thể nhịn được lần khác.

– Vâng, nhưng ít lâu nữa, con sẽ chẳng còn sống cho ra hồn một thằng người nữa.

– Bình tĩnh- Mẹ nói- Phải kiên nhẫn. Tom ạ, con xem, chúng ta và những người cùng cảnh sẽ còn sống mãi trong khi bọn kia đã chết lâu rồi. Con phải hiểu thế, Tom ạ. Đúng, chúng ta là những người sống mãi. Họ không thể tiêu diệt chúng ta được. Đúng, chúng ta là dân mà, quan nhất thời, dân vạn đại, con ạ.

– Vâng, nhưng cứ phải chịu ăn đòn suốt đời.

– Mẹ biết- Mẹ cười khúc khích- Có lẽ, chính vì vậy mà chúng ta dai như chão. Lũ nhà giàu, chúng tới rồi chúng lại mất đi, con cháu chúng là lũ vô tích sự, nòi giống chúng sẽ lụi dần. Còn chúng ta, đời đời đều có. Con đừng tự giày vò mình. Sẽ tới thời kỳ mà mọi chuyện sẽ khác.

– Làm sao mẹ biết?

– Mẹ cũng không rõ.

Họ đi vào thành phố và Tom lái xe vào một con đường hẻo lánh để tránh trung tâm. Nhờ ánh đèn đường phố, anh nhìn rõ mẹ anh. Gương mặt bà thanh thản và đôi mắt bà có một vẻ lạ lùng, tương tự như cái nhìn vĩnh hằng ở các pho tượng…

***
(nguồn: Chùm nho phẫn nộ, chương 20, Phạm Thuỷ Ba dịch, nxb Văn Học 2007)